ANG BABAYE SA SIMBAHAN SA YOTSUYA
A part of fate is the freedom of man. Forever wells
up the impulse of choosing and acting in his soul.
UNA kong nakita si Delia sa una kong pagsimba sa St. Ignacious Church Yotsuya sa Chiyoda-ku, Tokyo, ang pinakadakong simbahang Katoliko sa Tokyo ug silingan sa Sophia University nga gidumala sa mga Heswita. Dinhi ko tigsimba kay duol sa Tokyo International Center (TIC) ug dali ra nako tultolon. Usa ra ka sakay sa subway train gikan sa Ichigaya Station paingon sa Yotsuya Station.
Itandi sa simbahan sa among dapit, mas gamay ang manimbahay dinhi apan maalampoon ug mahusay ang misa. Walay makitang mga bata nga magkaon og popcorn, magsabasaba ug magdagandagan.
Nindot ug talagsaon ang arketiktura sa simbahan. Nagtindog ang mga hiktin nga stained glass sa palibot. Ang lingin nga altar walay tablado apan makita sa tanan ang nagmisa kay gipaangay ang pagpahimutang sa mga pew kun bangko sa linginon nga espasyo sa sulod. Ang daling nakadani kanako mao ang nagkayab nga estatuwa sa Nabanhawng Kristo diha sa altar. Dili ang sagad nga estatuwa ni Kristo nga gilansang sa krus.
Sa akong pagsuhid sa palibot, nakabig ang akong pagtagad sa usa ka babaye didto sa pangunahan nga way lihok nga nagluhod. Diha ra kini milingkod sa pagsugod sa misa. Nagtuo kong Pinay ang maong babaye.
Diha gihapon sa naandang lingkoranan ang babaye sa akong pagsimba pagkasunod Domingo. Gibati ko ang kaikag sa pagpakig-ila-ila kaniya. Langyaw, wala koy higalang babaye sa Tokyo gawas sa akong kauban sa training nga usa ka taga-Ehipto. Busa, human sa misa ako siyang giatngan sa gawasanan.
“Miss, puwedeng makig-ila-ila? Ako diay si Bert – Berthobal Patriana.”
“Delia Mercado,” nagpanagana niyang tubag.
“Sa akong paniid, regular churchgoer ka dinhi.”
“Oo. Ikaw?”
“Dinhi sad ko tigsimba.”
Nagbulag mi human niadtong kadiyot nga paghimamatay.
Sa pagkasunod Domingo, akong giaghat ang babaye nga magmeryenda sa dili pa mi mamauli. Nalipay ko kay wala siya magdumili sa akong hangyo.
Misulod mis usa ka ordinaryong kan-anan daplin sa dalan.
“Ramen lang ako. Kanang sabaw sa manok,” ni Delia pa nga naglingkod atbang kanako sa gamayng lamesa.
Nag-order kog duha ka panaksang Ramen nga may toppings nga guso ug sibuyas-dahonan.
“Puwede man ka mangayog tenedor ug kutsara,” matod ni Delia nga nagtan-aw kanako nga naglisod paggamit sa chopstick.
“Bitaw, nganong maglisodlisod man,” nako pa nga misenyas sa babayeng silbidora ug nangayog kutsara ug tenedor.
“Dugay ka nang tigsimba sa St. Ignacius?” pangutana nako.
“Dugay na. Sukad sa akong pag-abot dinhi. Ikaw?”
“Ikatulong Domingo karon.”
“Nagtrabaho kas Tokyo?”
“Naa koy training dinhi. Tulo ka bulan. Naa ko nagpuyo sa Tokyo International Center sa Ichigaya. Dinhi ko tigsimbahan kay duol ra ug naay English mass sa hapon.”
“Mao ba? Dili diay ka magdugay sa Tokyo.”
“Ikaw, dugay ka na dinhi?”
“Kapin nas duha ka tuig.”
“Nagtrabaho?”
“Nagtrabaho.”
Wala na ko mangutana kon unsay iyang trabaho, kay nagmatngon kos iyang privacy. Ilabi na nga nagtuo ko nga usa siya ka intertainer tungod sa iyang hitsura ug pamarog. Kompleto sa make-up ang iyang nawong, giretuki ang kilay, bawog ang pilok, sobra ka pula ang wait ug namuti sa pulbos ang nawong ug liog. Dako ang nagbitay niyang arites ug bantang ang burluloy niyang kulentas. Luag ang liab sa iyang sinina nga ang sisid ibabaw sa tuhod. Seksi siyang tan-awon sa haom ug pilit niyang sapot. Nadugangan ang iyang gitas-on sa taas nga takon sa iyang botas.
Nagmeryeda gihapon mi human sa misa sa pagkasunod Domingo. Maoy among gisalohan ang Tonkatsu sandwich, usa ka humokon nga pan nga may hiniwang karneng baboy sa sulod.
“Unsa gani toy imong katuyoan dinhi? Kadtong imong giingong training?” pangutana ni Delia.
“Akoy gipadala sa among opisina sa Group Training Course on Local Government nga programa sa Colombo Plan. Municipal Development Officer diay ko sa Ministry of Local Government sa Valencia, Bukidnon. Ang Japan International Cooperation Agency o JICA maoy nagpangaba sa akong round trip ticket ug sa galastohon sa akong pagpuyo sa Tokyo. Napulog usa mis among batch, tagsa gikan sa Pilipinas, Brazil, Egypt, Thailand, Sri Lanka, Indonesia, Nepal, Tanzania, Senegal, Kenya ug Pakistan.”
“Unya magkasinabot mog estorya?”
“Kaming tanan makasultig Iningles. Ang uban larino, ang uban dili.”
“Sa TIC mo magklase?”
“Dili. Hotel namo ang TIC. Didto sa Local Autonomy College sa Tachikawa ang among klase. Lunes ngadto sa Biyernes. Tren ang among sakyan paingon sa LAC.”
“Huot ra ba ang tren dinhi panahon sa rush hour.”
“Bitaw. Gani, makadaghan na mahitabo nga madala ko sa nanggawas nga mga pasahero apan makabalik ra usab sa sulod kay maanod sa sulog sa nanulod.”
“Dili lisod ang inyong training?”
“Dili man hinuon. Sulod sa tulo ka bulan, 24 ka adlaw ang libre, 21 ka adlaw ang study tour ug ang nabiling mga adlaw klase didto sa LAC. Human na ang among unang study tour didto sa Omiya City.”
“Asa dapit ang Omiya?’
“Sa Guma Prefecture.”
“Nindot diay inyong training kay makagawas mos Tokyo.”
“Moadto pa mis Yokohama ug Hiroshima.”
“Hiroshima? Kadtong gihulogan og atomic bomb sa Amerika?”
“Mao to. Busa, naghinamhinam na kong makaadto sa Hiroshima kay gusto kong makasulod sa Peace Memorial Museum ug makita ang mga relic sa kadaot sa nga nahimo sa atomic bomb. Makita daw didto ang nangatunaw nga mga bildo, seramika ug puthaw, ang napaig nga balat-ang sa kabayo ug ang anino sa tawo nga milakra sa bato. Makasakay sad kog Shinkansen nga wala sa ato. Moabot og 300 ka kilometero matag oras ang dagan sa bullet train.”
“Komosta ang imong pagpuyo sa Tokyo International Center?”
“Kompleto sa akong gikinahanglan ang lawak sa ikatulong andana. Sa bentana, akong malantaw ang cherry blossoms sa atbang. Adunay utility room sa basement. Didto ko manglaba sa akong sinina gamit ang automatic washing machines. Pamahaw ra ang libre sa hotel busa aron makadaginot magpalit kog linatang sardinas ug carne norte nga akong isud-an sa panihapon sulod sa akong lawak. Magpalit kog luto sa restawran sa hotel. Libre ang paniudto sa LAC.”
“Nag-inusara kas imong lawak. Dili ka mingawon?”
“Mingaw gyod. Busa nagpalit kog gamayng Sony mini-component gikan sa akong natigom sa akong binulan nga allowance. Naa koy dalang tape sa mga kantang Bisdak apil na ang “Matod Nila” ni Pilita Corrales.”
Kalagmitan, mangaon ra mi ni Delia human sa misa. Kausa, miadto mis Akhibara kay duna siyay paliton nga CD sa mga kanta. Kadto pa ko kakitag compact disk kay sa among balay magnetic tapes ang gamiton kon maminaw og kanta o motan-aw og salida. Cassette tape ang isaksak sa Betamax.
Dihay mga Sabado nga nakahigayon mig suroysuroy sa Meiji Shrine (usa ka Shinto shrine nga nahimutang sa Shibuya), sa Hibiya Park sa Chiyoda City ug sa Tokyo Imperial Palace (diin nahimutang ang pribadong mga puluy-anan sa Imperial Family, mga arkibo, mga museyo ug mga opisina).
Kausa, nakasuroy mis downtown area subay sa Ginsa, ang labing langas ug pinakailadong dalan sa Japan. Didto nalingaw mig window-shop sa maluho nga mga department stores ug nakasulod mig tindahan nga ang baligya pulos mga musical instrument. Didto makita ang lainlaing klase o modelo sa gitara, piyano, biyolin, saksopon, trompeta, akordyon ug ubang tulunggon.
Sa kadugayan sa among panag-uban, akong nailhan sa husto si Delia kay wala na kini magmakuli sa pagsugilon sa iyang kinabuhi. Intertainer siya sa usa ka nightclub sa Tokyo. Japayuki ko, matod pa niya. Daghang siyag kasinatian isip hostess sa balay-kalingawan: pag-abi-abi sa mga lalakeng Hapon nga lapoy gikan sa trabaho, sa pagdalit nilag ilimnon, sa pagsindi sa ilang sigarilyo ug pagduyog sa ilang mga katawa bisag wala siya kasabot sa ilang gisulti. Maayo na lang kay miangay ang manedyer sa iyang tingog ug nahimo siyang mag-aawit sa nayt-klab nga iyang gitrabahoan.
“Maulaw baya kong magpaila sa akong trabaho kay dautan man ang hunahuna sa uban sa mga Japayuki. Nagtuo sila nga ang mga Pinay nga misulod niining maong trabaho mga puta ug igat.”
“Dili tanang tawo, Del,” nako pa. “Alang kanako, ang mga Japajuki, ilabi na kadtong nagpabiling maugdang ug matarong, matawag nga mga bag-ong bayani, tungod kay dako ang ilang natampo sa ekonomiya sa Pilipinas tungod sa ilang gipadalang kinitaan o kuwarta sa ilang pamilya.”
“Napugos ko pagpanimpalad dinhi tungod sa kakabos sa among pamilya. Taman ra kos high school ug walay laing nahibal-ang trabaho gawas sa pagkanta sa mga balay-kalingawan. Apan dili na ko magdugay ning akong trabaho dinhi. Ilabi na nga nakursonadahan kos manedyer sa klab. Dili ko gusto nga matental o mabiktima sa pamugos o abuso. Nahadlok kos nahitabo sa akong kaubang Japayuki nga napaburosan sa suki niyang kostumer nga iyang gituhoan nga dato apan usa ra diay ka ordinaryong trabahante ug minyo pa gayod. Mouli kos Balingasag, Misamis Oriental aron moatiman sa akong mga ginikanan nga tigulang na. May napalit kong basakan gikan sa akong kinitaan dinhi. Mabuhi na mis uma.”
NATUGAW ang akong paghanduraw sa sangpit sa akong asawa.
“Human na ko, Bert.”
Miduol ang akong asawa sa akong nahimutangan sa sala. Angayan siyang tan-awon sa iyang biste nga gamay og liab ug ubos sa bagtak ang sidsid. Bisag nangunot na, guwapa gihapon tan-awon ang iyang nawong nga may igo-igong meyk-ap.
Kami na lang duha ang nagtikawtikaw sa balay kay ang tulo namo ka anak pulos na nangaminyo ug may kaugalingong mga pinuy-anan.
Ako siyang giagak sa among pagkanaog sa balay ug nagkuptanay mis kamot sa among pagpaingon sa garahe.
Akong gipaandar ang awto, gipagawas ang sakyanan sa gate sa koral sa among lote ug gipadagan subay sa dalan paingon sa St. Agustin Parish Church. Tapad kanako ang babaye nga una nakong nakita sa St. Ignacious Church Yotsuya sa Chiyoda-ku, Tokyo.
